प्रकाश ढकाल
स्याङ्जा, २५ भदौ । नेपालमा अहिले पनि धेरैलाई थाहा नभए पनि सामाजिक सञ्जाल प्रबन्धक एक रोचक पेशा हो, यद्यपि यो धेरै चुनौतीहरूले भरिएको छ । तर, नेपालमा विभिन्न क्षेत्रमा सामाजिक सञ्जालको प्रयोग बढेसँगै सामाजिक सञ्जाल व्यवस्थापकको अवस्था क्रमशः परिवर्तन हुदै गैइरहेकाे छ ।
हरेक मानिस जन्मिए पछि केही न कही सपनाहरु बनेका हुन्छन्। त्यै सपनाको संजाल भित्र कसरी पस्ने र गर्ने भन्नेमा तड्पिरहेको हुन्छ। यसैगरी एउटा जल्दोबल्दो युवा सन्तोष सापकोटा एक सामाजिक संजाल प्रबन्धकको रुपमा कार्य गर्छन् । पर्वतका सन्तोष सापकोटाकाे कामलाई कुनै खास भौतिक ठाउँ वा कार्यालय समय चाहिँदैन। उनले आफ्नो काम जहाँबाट र जुनसुकै बेला गर्न सक्छन्।
नेपालका करिब २५ सेलिब्रेटीहरूको सामाजिक सञ्जाल प्रबन्धकको रूपमा काम गरिरहँदा उनलाई इन्टरनेट र कम्प्युटर चाहिन्छ। उनको काममा सेलिब्रेटीहरू र संगठनहरूको सोशल मिडिया प्लेटफर्महरू ह्यान्डल गर्ने समावेश छ। केही चर्चित कलाकारहरुको काम गर्दै सामाजिक संजाललाइ उनले संचलान गर्दै बढे संगै सामाजिक संजालको भर हुदैन पोष्टहरु बढाउन, खाता चलाउन, भुक्तानी गर्ने जस्ता कामहरु आउछन् र ति कार्यका लागी समय लाग्छ निश्चित भने नहुने कुरामा सापकोटा बताउछन् । डिजिटलको युगमा धेरै अवसरहरु हुने गर्छन् सही ठाउमा प्रयोग भइ हिडे अवश्य पुरा हुने गर्छ ।
एक सामाजिक मिडिया प्रबन्धकको काम सापकोटाले स्वतन्त्र सामाजिक सञ्जाल प्रबन्धक एसएसएमको रूपमा काम गर्न थालेको चार वर्ष भइसक्यो। अहिले सम्म, यो उनको प्रमुख स्रोत भएको छ। टेक्नोलोजीको विकासले जीवनयापनको तरिका मात्र परिवर्तन गरेको छैन तर विभिन्न प्रकारका रोजगारीहरू पनि ल्याएको छ र सोशल मिडिया व्यवस्थापन ती मध्ये एक हो।
एक सामाजिक मिडिया प्रबन्धक त्यस्तो व्यक्ति हो जसले व्यक्ति वा कम्पनीको सोशल मिडिया खाताहरू चलाउन रणनीति बनाउँछ वा विकास गर्दछ। एक एसएसएमको रूपमा सापकोटाले पृष्ठहरू र प्रोफाइलहरू प्रबन्ध गर्दछ, प्राविधिक समस्याहरू समाधान गर्दछ, पृष्ठहरू प्रवर्द्धन गर्दछ, खाताहरू प्रमाणित गर्दछ, ह्याक गरिएका खाताहरू र रिपोर्टहरू पुन प्राप्ति गर्दछ र सेलिब्रेटीहरूको नक्कली खाताहरू हटाउँदछ । आफूले काम गर्ने व्यक्तिको सामाजिक सञ्जाल अकाउन्टमाथि पूर्ण नियन्त्रण रहेको उनको दाबी छ । सामाजिक संजालमा आएका र प्रयोग गरिएका केहि चिजहरुलाई प्रबन्धकले नियन्त्रण गरिरहेको हुन्छन् ।
संजालको कामहरु गर्दैछन् भन्ने थाहा पाएपछि केही कलाकारहरु सापकोटा प्रति नजिक हुन थाले र उनको कार्यले निकै तिव्रता पायो । एकाउन्ट माथि कसैले तोड्न खोज्ने ह्याक गराउने प्रवृतिहरुको कामहरुलाइ सापकोटाले सामना गर्दै मानिसहरु उनको साथ सहयोगको आशा गर्न थाले। उनले त्यस्ता काम प्रति गम्भिर रुपमा लागेको सापकोटा बताउछन ।
स्वयं सिक्षित सामाजिक मिडिया प्रबन्धक हाल साइग्रेस पोखरेल, कुशल भुर्तेल, अनिल गुरुङ, शिरीष देवकोटा जस्ता चर्चित व्यक्तित्वहरूको लागि काम गर्दछन्। यसअघि उनले पशुपति शर्मा, मुस्कान खातुन, महेश्वर गहतराज, देवी घर्ती मगर, हेमन्त शर्मा लगायतका कलाकारका लागि पनि काम गरिसकेका छन् । पछिल्लो समय टिका सानु, देबी घर्ति मगर, राजु ढकालका काम पनि गरिसकेका हुन् । तर, सापकोटाले आफ्नो जीवनको सुरुवात लोक गायक अर्जुन सापकोटाका लागि काम गर्दै सामाजिक सञ्जाल प्रबन्धकका रूपमा गरेका थिए, जो उहाँका दाइ पनि हुन् ।
गायक सापकोटाले मेकानिकल इन्जिनियरिङमा डिप्लोमा गरेका सन्तोष सापकोटालाई आफ्नो फ्यान पेज ह्यान्डल गर्ने जिम्मा दिएका छन् । र, उनले स्वीकार गरे पहिलो चुनौती मानिसहरूलाई अफुले के गरिरहेको छु बुझाउनु थियो। “सुरुवात चरणमा, सामाजिक सञ्जाल प्रबन्धकको रूपमा काम गर्ने बारे मानिसहरूलाई बुझ्न गाह्रो थियो, तर अब, चीजहरू बिस्तारै परिवर्तन भएको छ।” उनका केही ग्राहकहरूमा भारतीय प्रभावशाली, ब्रान्ड र राजनीतिज्ञहरू पनि पर्छन् ।
त्यसपछि थप गम्भीर र प्राविधिक चुनौतीहरू आउँछन्। सापकोटा भन्छन्, “उनीहरूको पृष्ठहरू फिसिङ लिङ्कको साथ ह्याक गर्ने कोशिस गरिन्छ र अन्य केही मुद्दाहरूमा प्रतिलिपि अधिकार र ढिलो कार्यसम्पादन समावेश छ,” सापकोटा भन्छन् “त्यस्तै गरी, कहिलेकाहीँ सेलिब्रेटीहरूको नक्कली खाताहरूले पनि असत्य र अप्रासंगिक पोष्टहरू साझा गरेर समस्या सिर्जना गर्दछ।” एक सामाजिक सञ्जाल प्रबन्धकको रूपमा, उनले ती सबैसँग व्यवहार गर्नुपर्छ ।
सामजिक कार्य जस्तो सहज संजालमा हुदैन केहि त्यस्ता पर्क्रियाहरु मुद्दा मामिला संगै पेज संग लडिरहनु पर्ने सापकोटा बताउछन । नेपालमा सामाजिक सञ्जाल व्यवस्थापनमा अर्को विशेष चुनौती भनेको मुद्रीकरण हो । उदाहरणका लागि, नेपालमा फेसबुक र इन्स्टाग्रामलाई मुद्रीकरण गर्न सकिँदैन । नेपाल र नेपाली भाषा मुद्रीकरणको लागि योग्य छैन र लगभग सबै नेपाली बैंकहरू फेसबुक खाता रिचार्ज गर्न वा सोशल मिडिया विज्ञापनहरूको लागि बिल तिर्न अयोग्य छन्। त्यस्ता मुद्दाहरूले ब्रान्ड र उत्पादनहरूको बिज्ञापन गर्न बाधाहरू खडा हुन्छन ।
त्यसैगरी, उनी पनि सतर्क रहनु पर्छ किनभने कुनै पनि समय कुनै पनि समस्या सोशल मिडिया खाताहरूमा देखा पर्न सक्छ , र समय मै कदम न उठाउने हो भने समस्या समाधानमा कठिनाइ आउन सक्ने बताउछ्न । धेरै चुनौती र अवरोधका बावजुद सापकोटाले यो पेशामा राम्रो भविष्य देखेकाले आफ्नो काममा रमाउने गर्छन्। त्यसैले यस क्षेत्रसँग सम्बन्धित थप कुराहरू खोज्नुपर्ने उनको सुझाव छ। उसको कामको बारेमा मनपर्ने मुख्य पक्ष यो हो कि उसलाई कुनै पनि समय सीमा वा स्थान द्वारा प्रतिबन्धित गर्नुपर्दैन जबकि भुक्तानीहरू पनि सन्तोषजनक भन्दा बढी छन्।
